![](https://www.sp14.tychy.pl/wp-content/uploads/2022/03/Projekt-bez-tytulu-1.jpg)
W świetle ostatnich wydarzeń związanych z wojną w Ukrainie oraz licznymi, często trudnymi do oceny pod kątem wiarygodności, informacjami z którymi mamy styczność, postanowiliśmy zebrać kilka informacji o tym, jak nie dać się zmanipulować informacjom dostępnym w internecie.
W miarę możliwości podczas lekcji uczniowie będą zaznajamiani z tematyką dotyczącą fake newsów. Jednak serdecznie polecamy, aby również w domu podjąć temat myślenia krytycznego.
![](https://www.sp14.tychy.pl/wp-content/uploads/2022/03/10informacji-991x1024.png)
Przede wszystkim warto zaznaczyć, że fake newsy nie są nowością na świecie. Wcześniej nazywały się po prostu kłamstwem lub propagandą. Informacje wprowadzające w błąd mają i miały różne oblicza.
W infografice „Nie tylko fake newsy” przygotowanej przez organizację Eavi oraz Centrum Edukacji Obywatelskiej zidentyfikowano 10 rodzajów informacji potencjalnie wprowadzających w błąd.
Na fanpage’u CEO można przeczytać sporo interesujących informacji przygotowanych przez Maję Dobiasz-Krysiak, które również tu udostępniamy.
Jednym z nich jest medialny smartfon, czyli narzędzie, które pomaga w analizie medialnych przekazów poprzez zadawanie pięciu prostych pytań.
![](https://www.sp14.tychy.pl/wp-content/uploads/2022/03/Projekt-bez-tytulu-2-1.jpg)
Inną metodę weryfikacji informacji proponuje profesor Marcin Napiórkowski.
Jeśli informacja ma przynajmniej cztery z dziewięciu cech wymienionych poniżej – nie udostępniaj jej i nie bierz jej na serio:
1. sensacyjny charakter wypowiedzi,
2. chałupnicze, czasem niechlujne wykonanie,
3. sprawianie wrażenia oddolnie, amatorsko przeprowadzonego dochodzenia obalającego autorytety (teoria spiskowa),
4. brak autora,
5. brak źródeł,
6. często konkretne miejsce i czas, zakorzeniające fake newsa w „realu” (w szkole naszej sąsiadki…, moja szwagierka z Tychów donosi…),
7. funkcjonowanie głównie w mediach społecznościowych,
8. częste wykorzystywanie figury obcego, zagrażającego naturalnemu porządkowi rzeczy,
9. wykorzystanie modelu patriarchalnego i przedstawianie kobiet, dzieci, zwierząt jako ofiar
Przykład jak można dokonać analizy treści korzystając z wyżej przedstawionych punktów można zobaczyć na stronie: https://media.ceo.org.pl/aktualnosci/test-na-fejk?fbclid=IwAR38y41Ra5CXV7_e-1iCWuJESgbF2qVW8Ag_sku0682DZbcXyvUu43v4OR0
W bardzo przystępny sposób o krytycznym myśleniu przygotowano prezentację – Wizualny przewodnik po medialnej propagandzie.
![](https://www.sp14.tychy.pl/wp-content/uploads/2022/03/mdiaover.png)
Świetnym narzędziem do nauki krytycznego myślenia jest gra fact checkingowa – Przygody Literatusa. Gra polega na odnajdywaniu ukrytych przedmiotów. Oparta jest na kanwie opowieści o księciu Literatusie, który ratuje księżniczkę Veritas z rąk Manipulusa. Aby to jednak uczynić, musi rozpoznać kilkanaście fałszywych informacji, podjąć szereg strategicznych decyzji i nie dać się propagandzie wroga. Gra zostałą stworzona przez Media Initiatives Center z Erywania (Armenia), zaś w ramach programu Mind Over Media Centrum Edukacji Obywatelskiej przetłumaczylo ją na język polski.
![](https://www.sp14.tychy.pl/wp-content/uploads/2022/03/literatus-1024x565.png)
Jeśli chcecie sprawdzić się na ile potraficie odróżnić fake od prawdy Stowarzyszenie Demagog przygotowało aplikację (działa zarówno na komputerze, jak i telefonie) pt. Fajne, że wiesz.
Gracz wybiera dziedzinę, w której chciałby przetestować swoje umiejętności (wiedza ogólna, rozrywka, zdrowie, nauka lub polityka). Pytania, na które ma odpowiedzieć opierają się na prawdziwych przykładach fake newsów z ostatnich miesięcy.
![](https://www.sp14.tychy.pl/wp-content/uploads/2022/03/Zrzut-ekranu-2022-03-03-121040.png)
Niezwykle cennym zestawieniem jest artykuł Sekcji Informatyki Szkolnej PTI pt. Fake Newsy – jak sprawdzić wiadomości, w którym podane są sprawdzone strony, za sprawą których można zweryfikować, czy wiadomość, nagranie, zdjęcie jest rzetelną informacją.
Weryfikacja obrazów wrzucanych do sieci:
Tineye https://tineye.com/
lub dodatek do google chrom Reveye https://chrome.google.com/webstore/detail/reveye-reverse-image-sear/keaaclcjhehbbapnphnmpiklalfhelgf
Fotoforensics http://fotoforensics.com/
Jeffrey’s Image Metadata Viewer http://exif.regex.info/exif.cgi
Weryfikacja nagrania:
in VID https://www.invid-project.eu/
Weryfikacja zbiórek:
Rejestr.IO https://rejestr.io/
Mapa, gdzie można zweryfikować aktualne informacje
Live Universal Awareness Map https://liveuamap.com/ (jeśli się nie wczytuje, należy ponownie wczytać sam adres)
Sprawdzenie, czy strona istnieje i jakie miała wcześniej wyświetlenia. Można tego dokonać wchodząc na archiwalne odsłony.
https://archive.is/
https://web.archive.org/
Serwis pozwalający zweryfikować konta społecznościowe czy są botem czy człowiekiem Botometr https://botometer.osome.iu.edu/
Wiadomości, artykuły weryfikowane przez organizacje factcheckerskie,
Demagog, https://demagog.org.pl/
Snopes, https://www.snopes.com
POYTNER: https://www.poynter.org/ifcn/ ,
DUKE Reports LAB https://reporterslab.org/fact-checking/
Źródła:
1. Demagog https://demagog.org.pl/analizy_i_raporty/fajnie-ze-wiesz/?fbclid=IwAR1KOGAnPpCdWO35dcsn4SCNLRSyP8q4nSTIyy-Mkmll0A7PpYp3WH7jieI (dd: 03.03.2022)
2. Centrum Edukacji Obywatelskiej https://media.ceo.org.pl/aktualnosci/nie-tylko-fake-newsy?fbclid=IwAR2A8kQaKwEwlnDogVAIZWSblQNJ2L8aUWTjRGv3ETyYO36SLPE_APyFT18 (dd: 03.03.2022)
3. Sekcja Informatyki Szkolnej PTI https://sis.pti.org.pl/fake-newsy-jak-sprawdzic-wiadomosci/ (dd: 03.03.2022)